H4 Cel & Leven blz. 103 t/m 115

19-12-2013 16:50

Biologie H4 Cel & Leven blz. 103 t/m 115

 

4.1 Levende cellen

Levenskenmerken:

• Opgebouwd uit een of meer cellen

• Groei

• Voortplanting

• Stofwisseling

• Waarnemen en reageren

• Organisatie van erfelijke materialen

 

Organellen: microscopische structuren, die allemaal een eigen taak hebben in de cel.

Celdifferentiatie: het veranderen van grootte, vorm en functie van een cel in een volgend stadium.

Weefsel: groepen cellen met dezelfde bouw en functie.

Organen: verschillende weefsels bij elkaar, met een bepaalde taak.

 

Stamcellen: ongedifferentieerde cellen die kunnen blijven delen.

Stamcelbronnen: embryo’s, navelstreng, volwassen orgaan.

 

4.2 Industrie op miniformaat

Eiwitproductie begint in de celkern.

Bouwinstructies in het DNA.

Grondplasma: cytoplasma zonder organellen.

Celkern:

• Bevat DNA met bouwinstructies voor het maken van eiwitten.

 

Ribosomen:

• organellen die aminozuren aan elkaar koppelen volgens de bouwinstructie van het RNA.

• Ze liggen los in het grondplasma of zijn gebonden aan endoplasmatisch reticulum.

• Koppelen aminozuren aaneen tot eiwitten.

 

ER(transportsysteem): netwerk van twee membranen met tussenruimte.

• Glad ER: zonder ribosomen, vormt fosfolipiden.

• Ruw ER: met ribosomen.

 

Eiwitten worden verpakt in transportblaasjes, ER-membraan en gaan naar Golgi-systeem voor verdere afwerking.

 

Golgi-systeem:

• Dikke stapel platte schijven, gevormd uit membranen.

• Blaasjes met eiwitten versmelten met de membranen van het Golgi-systeem.

• Snoert blaasjes af die de eiwitten naar het celmembraan vervoeren.

• Transsportsysteem

 

Energiebron voor cellen: ATP (adenosine tri fosfaat)

 

 

 

Mitochondrien:

• Staafvormige organellen met buiten- en binnenmembraan.

• Energiecentrale van de cel. (ATP productie)

 

Lysosomen:

• Blaasjes met enzymen, gevormd door golgi-systeem.

• Breken versleten organellen af.

 

Celskelet:

• Netwerk van eiwitdraden: voor en stevigheid.

• In beweging: groeit en krimpt.

• Zweephaar van een zaadcel.

 

Centriolen(centrosoom):

• Alleen in dierlijke cellen

• Speelt een rol bij celdeling

• Vorm van een cilinder

 

 

Plantencellen

 

Chloroplasten (bladgroenkorrels)

• Alleen in plantaardige cel.

• Organel met inwendig gestapelde membranen.

• Fotosynthese (glucose maken)

 

Chromoplasten: kleurstofkorrels in andere kleuren van plantendelen.

 

Amyloplasten:

• zetmeelkorrels, korrels zonder kleur.

• zetmeelopslag

 

Plastiden:

• chloroplasten, chromoplasten en amyloplasten.

• Kunnen overlopen in elkaar.

 

Vacuole:

• Met vocht gevulde blaas

• Bevat opgeloste stoffen (vaak ook kleurstoffen)

• Geeft stevigheid (meer turgor)

 

Celstrekking: het onstaan van een vacuole uit meedere vacuoles in jonge cellen door veel water op te nemen (cellen groeien in de lengte).

 

 

 

 

 

 

 

4.3 Transport bij cellen

 

Celmembraan:

• Begrenst de cel

• Voorkomt het willekeurig uitwisselen van stoffen (herkennen en selectief doorlaten)

• Dubbellaag fosfolipiden (vetachtige stoffen).

  • De staarten zijn hydrofoob (waterafstotend)

  • De koppen zijn hydrofiel (trekken water aan)

 

Receptoren:

• koolstofketens aan de buitenkant van het membraan.

• Binden aan een bepaalde stof.

 

 

Passief transport (diffusie, gefaciliteerd)

• Het komt de cel geen energie

• Grote moleculen, ionen, water en voedseldeeltjes kunnen niet door de fosfolipidenlaag heen.

  • Diffusie tussen fosfolipiden in het membraan

    • Verplaatsing van een stof door eigen beweging van deeltjes.

    • Van een hoge concentratie naar een lage concentratie.

  • Eiwitpoorten voor glucose en ionen zoals Na⁺ en K⁺.

  • Gefaciliteerd transport:

    • Transport via speciale eiwitpoorten.

    • Vorm van diffusie, kost geen extra energie.

 

Eiwitpoorten voor water: waterkanalen.

• Osmose: transport van water via een membraan.

 

Celmembranen  Selectief-permeabel: passief transport kan door het openen en sluiten van eiwitpoorten sterk varieren.

 

Osmotische waarde: de concentratie opgeloste stoffen. Niks opgelost waarde 0.

 

Isotonisch: oplossingen met een gelijke concentratie opgeloste stoffen.

Hypertonisch: oplossingen met een hogere concentratie opgeloste stoffen.

Hypotonisch: oplossingen met een lagere concentratie opgeloste stoffen.

 

Celwanden zijn permeabel: ze laten water EN opgeloste stoffen door.

 

Turgor:

• Celspanning, druk van het celmembraan op de celwand.

• Geeft stevigheid.

 

Grensplasmolyse: de turgor is 0 en het celmembraan laat los van de celwand.

 

Plasmolyse: er is ruimte tussen de celwand en het celmembraan.

 

 

Actief transport:

• Transport tegen de concentratierichting in.

• ATP nodig voor het transport.

 

 

Endocytose:

• Celmembraan snoert blaasje af en sluit het in.

• Het blaasje brengt het deeltje in de cel.

• Lysosomen versmelten het deeltje en verteren het.

 

Exocytose:

• Blaasje met afvalstoffen versmelt met het membraan en geeft afvalstoffen af.

• Cellen brengen eiwitten die ze produceren door het celmembraan heen.