Samenvatting H5

14-06-2014 19:00

34. Historische achtergrond 1700-1800

 

17^e eeuw: absolute monarchieën.

18^e eeuw: grotere welvaart, bevolking nam toe, burgerij ontwikkelt zich in economisch opzicht.

2^e helft 18^e eeuw: twee politieke stromingen:

• Patriotten: streefden naar democratie.

• Prinsgezinden: aanhangers van stadhouders en huis van Oranje.

 

Ook in Frankrijk verzet tegen de koningFranse revolutie

 

Culturele stroming 18^e eeuw: Verlichting (vooral in Frankrijk en Engeland)

• voor Nederland een achteruitgang t.o.v de Gouden Eeuw:

  • geen schilderkunst meer op niveau van Rembrandt en Vermeer.

  • geen Hooft of Vondel meer in literatuur.

 

35. De Verlichting

 

Verlichting: het gevoel ontstond dat de wereld langzaam maar zeker duidelijk, helder en verlicht aan het worden was.

• Ontstaan rationalisme: alles is met de ratio op te lossen.

• Belangrijke natuurwetenschappelijke ontwikkelingen (onderzoek elektriciteit)

• Verlichte denkers hielden deïsme aan: de opvatting dat er wel een Opperwezen bestaat, maar dat de verering in de vorm van godsdienst, zinloos is.

  • Schrijver Voltaire verdedigde gelijkheid godsdiensten en propageerde de idee der tolerantie: ieder mens moet kunnen denken en geloven wat hij wil en geestelijken hebben daar niks mee te maken.

• Op politiek gebied bepleitten John Jocke en Montesquieu de trias politica.

• Ontstaan liberalisme: de overheid moet zich zo min mogelijk bemoeien met de economie. Grondlegger liberalisme: Adam Smith

• Optimisme: vertrouwen in de menselijke rede.

  • Mens is van nature goed, zoniet, dan komt dat voort uit gebrek aan kennis.

Belang hechten aan onderwijs en opvoedingmoralistische geschriften.

• Grote invloed: bijna alle ideeën uit die tijd zij verwezenlijkt:

  • Scheiding van Kerk en staat

  • Inperking vorstelijk gezag d.m.v wetten

  • Afschaffing slavernij en lijfstraffen

  • Scheiding van de machten

 

36. Beeldende kunst en muziek

 

Verlichting had een kleine invloed op kunst en muziek: voortgebouwd op Renaissance en Barok.

 

Kunst:

• Rococo: decoratief

• Belangrijkste schilder: Antoine Watteau idyllische en erotische taferelen vol nimfen en saters in zachte pasteltinten.

• Neoclassicisme: teruggreep op classicisme in de Renaissance.

• Belangrijkste schilder: Jaques-Louis David

 

Muziek:

• Eerste helft overheersing door barok: Bach en Händel componeren hun werken.
   

• Daarna steeds meer polyfoon(meerstemmig)

• Ontstaan symfonie: muziekstuk door een aantal instrumenten samen.

• Tweede helft: Weense klassieken: Haydn, Mozart, Beethoven.

• Haydn: grootmeester van de symfonie.

• Mozart: symfonieën, pianoconcerten en opera’s: Don Giovanni, Le nozze di Figaro, Die Zauberflöte.

• Beethoven: overgangsfiguur tussen 18e eeuwse muziek en romantische muziek.

 

37. Literatuur

 

Toneel en poëzie veranderden niet: regels opgesteld in L’art poétique.

Proza veranderde wel:

• Literatuur was een middel om een lezer rationele ideeën aan te bieden.

• Grootste didactische werk: Encyclopédie (algemene opvoeding). (o.l.v. Denis Diderot)

• Tijdschriften: didactisch-moralistisch (bv. kunst, wetenschap, opvoedkunde)

• Eenvoudige stijlburgerij opvoeden

  • The Spectator (Engeland)

• Alle tijdschriften werden spectatoriale geschriften genoemd.

  • In Nederland: De Hollandse Spectator

• Het imaginaire reisverhaal: een tekst waarin men een reis beschrijft die nooit heeft plaatsgevonden, maar waarin de schijn wordt opgehouden dat het om een echte reis gaat.

  • Overkoepelend genre dat allerlei genres in zich op kan nemen.

  • Satire met structuur van een imaginaire reis: Reize door het apenland

  • Utopische roman/utopie: hoofdpersonen komen terecht in een ideale wereld die als voorbeeld dient voor onze wereld. (ideale wereld)

  • Robinsonade: een roman over een of meer personen die door omstandigheden van de rest van de wereld afgezonderd raken en zich alleen moeten zien te redden. Beroemdste: Robinson Crusoe.

• Belangrijkste verandering: ontstaan van de roman.

  • Het gaat om de personen: gebeurtenissen zijn een middel om personen te beschrijven.

  • Auteurs geven karakters weer (psychologische roman) of laten zien hoe personen veranderen in hun leven (ontwikkelingsroman)

  • Romans zijn veel realistischer dan episch-didactische genres.

 

 

38. Justus van Effen (1684-1735)

 

• Schreef aanvankelijk in het Frans.

• De Hollandse Spectator in 1731

  • Gevuld met essays, maar ook eigen mening d.m.v kort verhaalontstaan eerste korte verhalen uit Nederlandse literatuur: vb. Thijsbuurs os.

  • Onderwerpen: literatuur, taalkunde, sociale problemen, godsdienst.

• Propageerde het gebruik van de moedertaal.

39 . J.A. Schasz

 

• Reize door het apenland (1788)

• Pseudoniem van de schrijver en politicus Gerrit Paape.

 

40. Hiëronymus van Alphen (1746-1803)

 

• Opvattingen van Rousseau waren belangrijk: de mens is in wezen goed; kinderen moeten zo lang mogelijk in hun kinderwereld blijven.

• Literair gevolg: het ontstaan van jeugdlectuur.

• Hiëronymus schreef jeugdboek (anoniem): Proeve van kleine gedichten voor kinderen.

• Gedichten werden populairvertaald in Frans, Duits, Engels en Maleis.

  • Populair omdat het paste in de tijd van de Verlichting: in begrijpelijke taal allerlei wijze lessen voor kinderen.

• Gedichten maken komische indruk op huidige lezer; talrijke parodieën op geschreven.

• De gedichten zijn goed geschreven: in de 20^e eeuw nog populair.

 

41. Betje Wolff (1738-1804) en Aagje Deken (1741-1804)

 

• Enkele jaren na huwelijk begon Betje Wolff gedichten te publiceren en kwam ze in contact met de dichteres Agatha Deken.

  • Ze werden correspondentievriendinnen en gingen samenwonen na dood van ds. Wolff.

  • Publiceerden samen Historie van mejuffrouw Sara Burgerhart in 1782.

    • Verhaal is grotendeels gebaseerd op Betjes eigen lotgevallen: het gaat over het avontuurlijke meisje Sara Burgerhart dat in handen dreigt te vallen van de schurkachtige heer R, maar tot bezinning komt en trouwt met de fatsoenlijke Hendrik Edeling.

    • De roman is geschreven in brieven: 155 brieven, geschreven door allerlei personages.

      • Nadeel van brieven: bepaalde gebeurtenissen moeten meerdere keren verteld worden om alle correspondenten op de hoogte te brengen.

      • Voordeel: de zaak wordt van alle kanten belicht, ideale vorm om karakters zichzelf te laten uitbeelden.

      • De roman geeft een goed beeld van het Hollandse leven.

      • Sara Burgerhart was een groot succes ze gingen verder in het nieuwe genre.

      • Ze moesten naar Frankrijk uitwijken vanwege hun patriottische sympathiën.

      • Laatste grote roman: Historie van mejuffrouw Cornelia Wildschut: commerciële mislukking.

      • Ze keerden terug naar Nederland, een leven van stille armoede restte hun.

      • Ze overleden kort na elkaar in 1804.